Covid -19 salgının dünya ekonomisini derinden sarstı. Dünya ekonomisinin yardımına artan kamu harcamaları, kamunun hazırladığı kurtarma paketleri, merkez bankalarının satın aldığı şirket tahvilleri... yetişti. Şimdilik.
Şimdi ABD piyasaları görece bir bayram havasında. Kutlamalar için yine balonları şişiriyorlar. Nasdaq tarihi rekor seviyelerinde dolaşıyor. SP en iyi aylık kapanış seviyesini geçti... Neyi kutluyorlar. Bu balonlar ne zaman patlatılacak? Bunlar temel sorular.
Daha temel bir soru var. Dünya ekonomik sistemi rota mı değiştiriyor? 2008 krizinde batmak üzere olan AIG sigorta şirketi kurtarıldığından bu yana ekonomilerde ciddi kamulaştırma var. Kamu şirketlerin direkt sahibi olmasa da ekonomik olarak en büyük destekçisi. (Yakın zamanda yarı özel yarı kamu olan LUFTANSA hava şirketinin yaşadığı süreç iyi bir örnek, yakın zamanda bir kurtarma planı yapılmış ve kamu payı daha da artırılmıştır) 2020 covid krizi nin daha derin olmasını önleyen temel güç yine kamu kaynakları olmaya devam etmektedir. O halde dünya ekonomisinin temel gücünün kamu kaynakları olduğunu söyleyebilir miyiz?
Şirketlerin kamu desteği olmazsa ayakta kalamayacağını söyleyebilir miyiz? Bunları söylüyor isek dünya ekonomik sisteminin yörüngesinin nereye doğru gittiğini de öngörebiliriz.
İlkel klasik Kapitalizmin 2008 krizinde başlayan çöküşü bu kriz ile daha da hızlanmış görünüyor. Kamu kaynakları ekonomiyi kurtardıkça İlken kapitalizm çöküyor diyebiliriz. Çünkü kendine yetmiyor. Kendi sorunlarını, krizlerini çözemiyor. Dünya ekonomisi için bir çare oluşturamıyor.
İlgilenenler hatırlar. Bernanke'nin tahvil alım programını bitirdiğini söylediği FED toplantısı sonrasındaki konuşması piyaslarda "Piyasa öfkesi" diye adlandırılan tüm dünyayı içine alanbüyük bir satış dalgası başlatmıştı. Bu öfkeden daha farklı bir şeydi aslında. kamu kaynaklarına bağımlı kalan şirketlerin sonunun ne olacağının ön görülememesi ile daha iyi açıklanabilir. 2018 sonunda ise yine FED başkanı Powel'ın faiz artırışı ile ilgili konuşması sonrası da büyük satişlar başlamıştı. 2019 boyunca FED 180 derece çark edip bilançosunu genişletmişti. Böylece piyasalar toparlanmış tarihi zirvelere ulaşmıştı. O zirvelerden bu kez bir salgın ile düştü. Ama yine kamu kaynakları yardıma yetişiyor, şimdilik.
(not: ilkel kapitalizm kavramı benim kişisel olarak önerdiğim bir kavram: Yaşam odaklı olmadığı, dünya ve evren yaşamına verdiği potansiyel zararın farkında olmadığı, sadece rekabet, alt etme ayakta kalma gibi kavgacı bir karaktere sahip olduğu, uzlaşmadan birlikte ve programlı bir şekilde büyüme politikası geliştirmekten uzak olduğu için ilkel kelimesi kullanmaktayım. Klasik ise bilinen anlamındadır)
Yaşadığımız çağ kapitalizmin ilkelliğinden kurtulup, daha organize gelişmiş bir kapitalist sisteme dönebilme becerisi gösterme ya da yok olma sürecine tanıklık edeceğimiz bir çağ olabilir. Bu yok oluş insan türünün de kaderi olabilir. İnsan türü de daha gelişmiş bir yaşam organizasyonuna geçmek ya da yok olmak eşiğinde olabilir.
Zaman gösterecek elbette. Ama daha öncelikli yapılması gereken zamanın getirebileceklerini öngörmek olmalıdır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder